Bölgələrdə məşğulluq məsələlərinin əsas prioritet olması bu, yalnız iqtisadi göstəricilərlə məhdudlaşmayan, eyni zamanda sosial sabitliyin, milli həmrəyliyin və dövlətin uzunmüddətli inkişaf strategiyasının təməl prinsiplərindən biridir. “Bizim bölgələrimizdə əsas infrastruktur layihələri demək olar ki, başa çatıb”,bu ifadə infrastrukturun yaradılmasının ilkin mərhələsinin uğurla tamamlandığını göstərir; növbəti, daha vacib mərhələ isə bu kapitalın yolların, su və enerji sistemlərinin, təhsil və səhiyyə obyektlərinin insanlara, ailələrə və müəssisələrə çevrilməsidir. Bu çevrilmənin mərkəzində isə məşğulluq dayanır.
Məşğulluğun regional aspekti: məqsəd və strategiya
Bölgələrdə məşğulluğun genişləndirilməsi yalnız yeni iş yerlərinin açılması demək deyil. Bu, eyni zamanda peşə hazırlığının sistemləşdirilməsi, yerli resursların səmərəli istifadəsi, sahibkarlığın stimullaşdırılması, qadınların və gənclərin əmək bazarına qoşulması, həmçinin sosial müdafiə mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsidir. Dövlət proqramları məhz bu məqamları hədəfləyir: regional iqtisadi zonaların yaradılması, sənaye və kənd təsərrüfatı klasterlərinin formalaşdırılması, turizm infrastrukturunun inkişafı və xidmət sektorunun genişləndirilməsi.
Peşə hazırlığı və insan kapitalı
Yeni müəssisələr, müəssisələrin texnologiyası və xidmət sahələri üçün ixtisaslı kadrlar lazımdır. Bu səbəbdən bölgələrdə peşə təhsili və davamlı təlim proqramlarının yaradılması prioritetdir. Peşə liseyləri, regional təlim mərkəzləri və əmək bazarı ilə sıx əlaqədə olan təhsil proqramları işsizliyi azaltmaqla yanaşı, məzunların iş bazarında rəqabət qabiliyyətini də artırır. Eyni zamanda, “ağıllı kənd”, “rəqəmsal bacarıqlar” və yeni texnologiyalara yiyələnmə kimi təşəbbüslər gənclərin regionlarda qalmasını və yerli təşəbbüslərə rəhbərlik etməsini təşviq edir.
Sahibkarlığın inkişafı və mikroqiymətli təşəbbüslər
Kiçik və orta sahibkarlığın (KOB) inkişafı bölgələrdə məşğulluğun əsas mənbəyidir. Dövlətdən verilən subsidiyalar, vergi güzəştləri, kredit və qrant mexanizmləri, sahibkarların biznes bacarıqlarının artırılması üçün təlimlər bunların hamısı iş yerlərinin yaranmasına və yerli iqtisadiyyatın diversifikasiyasına xidmət edir. Özünüməşğulluq proqramları, kooperativlərin yaradılması və yerli məhsulların brendləşdirilməsi kənd təsərrüfatında iş yerləri yaratmağa yardım edir.
İnfrastrukturun əhəmiyyəti iş yerlərinin yaradılmasında katalizator rolunu oynayır
Yollar, enerji, su və rabitə xətləri olmadan investisiyalar cəlb etmək çətindir. İnfrastruktur tamamlandıqda investorlar üçün əlverişli mühit formalaşır həm yerli, həm də xarici sahibkarlar fəaliyyətlərini genişləndirə, sənaye parkları və ixrac yönümlü müəssisələr qura bilərlər. İnfrastruktur layihələrinin başa çatması regionları iqtisadi fəallığın yeni mərkəzinə çevirir, logistik imkanları yaxşılaşdırır və turizm potensialını artırır.
Xüsusi fokus: azad edilmiş və bərpa olunan ərazilər
Qarabağ və digər azad edilmiş ərazilərin bərpası və yenidən inkişafı həm milli, həm də regional səviyyədə məşğulluğun ən önəmli prioritetlərindən biridir. Orada tikinti, infrastruktur, kənd təsərrüfatı, ekoturizm və xidmət sahələrində böyük tələbat yaranacaq bu isə minlərlə iş yerinin formalaşmasına gətirib çıxaracaq. Dövlətin bərpa proqramları və investisiya təşviqedici addımları bölgə əhalisinin həyat səviyyəsinin yüksəlməsinə və geri qayıdan məcburi köçkünlərin sosial-iqtisadi inteqrasiyasına xidmət edir.
Sosial müdafiə və davamlı məşğulluq siyasəti
Sadəcə iş yeri açmaq kifayət deyil açılan iş yerləri dayanıqlı, ədalətli və uyğun gəlirli olmalıdır. Bunun üçün sosial müdafiə proqramları, əmək şəraiti və əmək haqları ilə bağlı əmək qanunvericiliyinin tətbiqi, peşə rekvalifikasiyası və işə yerləşdirmə xidmətləri vacibdir. Xüsusilə risk qrupları (gənclər, qadınlar, əlilliyi olan şəxslər) üçün xüsusi proqramlar hazırlanmalıdır.
Dövlət, özəl sektor və beynəlxalq tərəfdaşlıq
Məşğulluğun genişləndirilməsi yalnız dövlətin məsuliyyəti deyil; bu, həmçinin özəl sektorun, təhsil institutlarının, qeyri-hökumət təşkilatlarının və beynəlxalq tərəfdaşların birgə səylərini tələb edir. Dövlət təşviqedici mexanizmlər və regulyator çərçivə təmin etməli, özəl sektor investisiyalar gətirməli, təhsil və təlim müəssisələri kadr hazırlığını üzərinə götürməli, beynəlxalq təşkilatlar isə maliyyə və təcrübə dəstəyi verməlidir.
Nəticə: idarəetmə, ölçülə bilən hədəflər və hesabatlılıq
Məşğulluq siyasətinin uğurlu icrası üçün açıq idarəetmə, ölçülə bilən hədəflər və davamlı monitorinq sistemi vacibdir. Hər bir region üçün spesifik sənaye prioritetləri müəyyən edilməli, hansı iş yerlərinin hansı zaman ərzində açılacağı konkretləşdirilməli və nəticələr ictimaiyyətə açıqlanmalıdır. Bu, həm vətəndaşların inamını artırar, həm də dövlət proqramlarının effektivliyini yüksəldər.
Sonda bir simvolik fikir: “Qara şəhəri Ağ şəhərə çevirdik.”
Bu cümlə yalnız fiziki yenidənqurmadan binaların, yolların və infrastrukturun bərpasından daha dərin mənaya malikdir. O, ümid və bərpa prosesinin, insanlarımızın normal, ləyaətli və sabit həyatına qaytarılmasının metaforasıdır. “Qara” matəm, dağıntı, itki deməkdirsə, “Ağ” yenilənmə, təmizlik, gələcəyə inam və həyat deməkdir. Dövlətin məqsədi bu transformasiyanı təkcə daş-daş üzərində deyil, eyni zamanda insanların gündəlik həyatında, onların məşğulluğunda, rifahında və gələcək perspektivlərində reallaşdırmaqdır.
Beləliklə, bölgələrdə məşğulluq prioritetinin təmin olunması davamlı infrastruktur, peşə hazırlığı, sahibkarlığın dəstəklənməsi, sosial müdafiə və çoxsahəli tərəfdaşlıq vasitəsilə həyata keçirilən hərtərəfli prosesdir. Məqsəd sadədir: hər bir vətəndaş doğulduğu yerdə layiqli işə və sabit gəlirə sahib olsun və biz gerçəkdən də “qara şəhəri ağ şəhərə” çeviririk.
Saatlı rayon Mərkəzi Kitabxanasının əməkdaşı
Əliyev Fuad