Aprelin 5-də Nikol Paşinyan, Ursula fon der Lyayen və Antoni Blinken arasında Brüsseldə keçirilən görüşdə İrəvana siyasi, iqtisadi, hərbi və humanitar yardım planının təsdiqlənməsi gözlənilir.
Caliber.az-ın etibarlı mənbələrdən aldığı məlumata görə, burada məqsəd Ermənistanın Avro-Atlantik məkana inteqrasiyasını təmin etməkdir. Görüşdə xüsusilə MDB ölkələri üçün Qərblə misli görünməmiş təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığın razılaşdırılması nəzərdə tutulur.
Belə ki, kiberməkanda əməkdaşlıq sahəsində tərəflər ABŞ-Ermənistan və Aİ-Ermənistan kiberdialoq formatını işə salmağı planlaşdırırlar. Bu format həm də kibertəhdidlər və kritik infrastrukturun mühafizəsi məsələləri sahəsində müntəzəm məsləhətləşmələr üçün platformaya çevriləcək. İrəvan Qərb tərəfdaşlarının köməyi ilə kompüter insidentlərinə operativ reaksiya verən qrupların imkanlarını gücləndirmək niyyətindədir. Bu addım faktiki olaraq Ermənistanın internet və İT infrastrukturuna nəzarətin Qərb tərəfdaşlarına keçməsinə gətirib çıxara bilər. Eyni zamanda hibrid və kiber təhdidlərə qarşı mübarizədə avropalılar İrəvana Strateji Kommunikasiyalar üzrə Avropa Əməliyyat İşçi Qrupu – “STRATCOM” ilə əməkdaşlıq təklif edəcəklər.
Enerji təhlükəsizliyi sahəsində Vaşinqton və Brüssel Ermənistana Metsamor AES-in istifadəsi başa çatdıqdan sonra onun istismardan çıxarılmasında kömək etmək niyyətindədir. İclasda İrəvana yeni atom elektrik stansiyasının tikintisi üçün texnologiya, avadanlıq və maliyyə resursları söz veriləcək. Bundan əlavə, Paşinyan hökuməti Ermənistanda enerji saxlama qurğuları və modul nüvə reaktorlarının quraşdırılmasında maraqlıdır. Qeyd edək ki, ötən ilin sonundan etibarən Ermənistan və ABŞ arasında nüvə enerjisi üzrə çərçivə sazişinin – “Saziş 123” adlandırılan sazişin bağlanması məsələsi üzrə məsləhətləşmələr davam edir. ABŞ və Aİ həmçinin Paris sazişinin müddəalarına uyğun olaraq Ermənistanın yaşıl enerjiyə keçidini dəstəkləməyi, günəş və su elektrik stansiyalarının tikintisinə sərmayə qoymaqla bərpa olunan enerjinin inkişafına yardım etməyi planlaşdırır. Bütün bunlar İrəvanın xəyanətinə cavab olaraq Rusiya tərəfindən hazırlanan enerji blokadası şəraitində Ermənistana yardım planının həyata keçirilməsindən xəbər verir.
Avropanın İrəvana dəstəyinin əsas elementlərindən biri qlobal miqyasda ticarət və investisiyaların artırılması olacaq. Bu məqsədlə Ermənistanın “Sülh kəsişməsi” təşəbbüsü Aİ-nin ticarət siyasətinin tərkib hissəsi olan “Global Gateway” strategiyasına daxil ediləcək. Bu, infrastrukturun və yaşıl enerjinin inkişafı üçün layihələrə investisiyaları nəzərdə tutur. Bu məqsədlər üçün ilkin mərhələdə Aİ bir dəfəyə 20 milyon avro ayırmağa hazırdır. Qeyd edək ki, ABŞ və Aİ Ermənistanın Qara Dəniz Sualtı Ötürmə Xətti və Qara Dəniz Genişzolaqlı Şəbəkə layihələri kimi regional iqtisadi və infrastruktur təşəbbüslərinə qoşulmasını dəstəkləyir. Bundan əlavə, Aİ və Ermənistan viza rejiminin liberallaşdırılması üzrə dialoqa mümkün qədər tez başlamaq və “İkiqat vergitutma haqqında saziş” üzrə start vermək niyyətindədir.
Brüssel görüşünün əlamətdar nailiyyəti Rusiyanın məhdudlaşdırıcı tədbirləri zamanı İrəvanın iqtisadi və sosial nəticələrin öhdəsindən gələ bilməsi üçün Ermənistana büdcə dəstəyinin göstərilməsi məqsədilə ABŞ və Avropa İttifaqının əlavə maliyyə resursları ayırması olacaq. Xüsusilə, Qərb tərəfdaşları Ermənistan hökumətinin aşağı likvidlik və yüksək inflyasiya risklərini yumşaltmaq səylərini dəstəkləməklə yanaşı, Ermənistanı zəruri mal və xidmətlərə, eləcə də strateji istehlak məhsullarına maneəsiz çıxışla təmin etmək niyyətindədir. Ermənistanın maliyyə sabitliyini yaxşılaşdırmaq üçün İrəvanın xarici borcunun təcili silinməsi və ya onun restrukturizasiyası variantlarının müzakirəsi gözlənilir. Ənənəvi satış bazarlarında fors-major hallar yaranarsa, Aİ Ukraynadakı kimi Ermənistanın kənd təsərrüfatı məhsulları üçün kvotalar haqqında müddəaları nəzərdən keçirməyi planlaşdırır. Bununla yanaşı, ABŞ və Aİ böhranlı vəziyyətlərdə enerji təchizatını təmin etmək üçün Ermənistana strateji yanacaq ehtiyatları yaratmağa kömək etməyə hazırdır. Ermənistanın elektrik şəbəkələrinin modernləşdirilməsi və enerjiyə qənaət edən texnologiyalardan istifadə etməklə enerji səmərəliliyi proqramının həyata keçirilməsi üçün xüsusi yardım fondunun yaradılması nəzərdə tutulur. Bundan əlavə, enerji təchizatının şaxələndirilməsi və Rusiyadan asılılığın azaldılması məsələsində Ermənistana yardım göstərilməsinə dair razılığın əldə olunması gözlənilir. Bununla da “Qızılgül inqilabı”ndan sonra Gürcüstanda həyata keçirilən planabənzər Ermənistanı Qərbdən asılı salmaq planı işə düşəcək.
Bununla belə, ən böyük marağı ABŞ və Aİ-nin Ermənistana hərbi əməkdaşlıq və hərbi yardım planları, o cümlədən qabaqcıl hərbi texnologiyaların və silah sistemlərinin ötürülməsi, Ermənistan ordusu üçün təlim proqramlarının sayının artırılması və müştərək təlimlər planları yaradır. Xüsusilə, Ermənistanın hərbi ehtiyaclarını təmin etmək üçün Aİ hazırda Rusiya ilə müharibədə Ukraynaya hərbi dəstəyin maliyyələşdirilməsində əsas alət olan Avropa Sülh Fondu mexanizmindən istifadə etməyi öhdəsinə götürür.
Görüşün nəticəsi olaraq ABŞ-nin Xarici Hərbi Maliyyələşdirmə proqramı çərçivəsində Ermənistan ordusunun qabaqcıl hərbi texnika və texnologiya ilə təmin edilməsi planı razılaşdırılacaq. İlkin mərhələdə ABŞ Ermənistanı müasir anti-dron və hava hücumundan müdafiə sistemləri ilə təchiz etməyi planlaşdırır. ABŞ-nin Beynəlxalq Hərbi Təhsil və Təlim proqramı vasitəsilə Amerika hərbi təhsil müəssisələrində erməni hərbçilərin hazırlanması və ixtisaslarının artırılması üçün fəaliyyətlər planlaşdırılacaq. Amerikalılar Ermənistan ordusunun kiçik zabitlərinin peşəkar hazırlığı sahəsində də köməklik göstərəcəklərinə söz verirlər. Bundan əlavə, Ermənistan hərbi birləşmələrinin ABŞ Silahlı Qüvvələri ilə döyüş effektivliyi və qarşılıqlı fəaliyyət səviyyəsinin artırılması məqsədilə ABŞ-Ermənistan birgə təlimlərinin sayının artırılması gözlənilir. Gələcəkdə ABŞ Ermənistanın xüsusi əməliyyat qüvvələrinə, xüsusən də Ermənistan Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin guya ölkə ərazisindən keçən beynəlxalq kommunikasiyaların mühafizəsinin təşkili məqsədilə yaradılan xüsusi bölməsinə təlim keçəcək. Ermənistanın kəşfiyyat xidməti ilə Qərb tərəfdaşları arasında sıx əməkdaşlıq qurmaq planlarını “Frontex” (Aİ Avropa Sərhəd və Sahil Mühafizəsi Agentliyi) ilə Ermənistan Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin tərkibinə daxil olan erməni sərhədçiləri arasında planlaşdırılan dialoqda da görmək olar. Bununla yanaşı, Aİ-nin Ermənistandakı missiyasının uzunmüddətli fəaliyyətini təmin etmək və imkanlarını genişləndirmək məqsədilə Brüssel və İrəvan arasında birgə səylərin birləşdirilməsi gözlənilir.
Qeyd edək ki, sammitin yekunu olaraq tərəflər ABŞ-Ermənistan ikitərəfli münasibətlərinin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəldilməsi üzərində işləməyə başlayacaq, həmçinin Aİ-Ermənistan arasında yeni genişləndirilmiş əməkdaşlıq proqramının qəbulunu sürətləndirəcəklər. Bu mənada Brüssel və İrəvan təhlükəsizlik və müdafiə üzrə müntəzəm məsləhətləşmələrə başlamağı planlaşdırır.
Fransa kəşfiyyatına yaxın “Intelligence Online” media resursunun məlumatına görə, Pentaqon artıq özəl hərbi şirkətlər vasitəsilə İrəvana hərbi yardım göstərmək planlarını həyata keçirməyə başlayıb. Xüsusilə, nəşrin məlumatına görə, ABŞ Müdafiə Nazirliyinin subpodratçısı, Virciniyadan olan “Culmen International Group” şirkəti artıq Ermənistanın hərbi infrastrukturunun NATO standartlarına uyğunlaşdırılması üzərində işləyir. Bu şirkət Ermənistan Müdafiə Nazirliyinə strateji planlaşdırma və dəstək, silahların tədarükü və logistik təchizat zəncirlərinin yaradılması məsələləri üzrə məsləhətlər verir. Şirkətə Ermənistan ordusunun “sovet modeli”ndən “Qərb standartlarına” keçidini təmin etmək tapşırılıb.
Beləliklə də, Qərb Ermənistanda Ukrayna ssenarisi təkrarlanır və Ermənistanın “ukraynalaşması” baş verir. Regionda disbalans yarada biləcək təhlükəli oyun baş verənləri diqqətlə izləyən Moskva və Tehranın, eləcə də Bakı və Ankaranın kəskin reaksiyasına səbəb olacaq, həmçinin Cənubi Qafqazda yeni ayırıcı xətlərin yaranmasına gətirib çıxaracaq.
