Bu il 1922-ci il dekabrın 30-da SSRİ-nin yaradılması haqqında razılaşdırılaraq qüvvəyə minmiş müqavilənin 100 illiyi tamam olur. Və dekabrda, artıq 1991-ci ildə SSRİ-nin mövcudluğunun dayandırıldığını bildirən, onun əvəzinə MDB-nin meydana çıxdığı Belovejsk sazişi imzalandı. Son bir neçə həftə ərzində dekabr ayında Belarusda Belavesk razılaşmasının ləğv ediləcəyi ilə bağlı mətbuatda və məlumatlı “Telegram” kanallarında bir çox nəşrlər dərc edilib. Artıq Rusiya Federasiyası Kommunist Partiyası bəyan edib ki, Belovejsk sazişinin denonsasiyası yeni SSRİ-nin dirçəlişinin əsasıdır.
Oxu.Az şərh üçün Rusiyanın tanınmış siyasi və ictimai xadimi, Rusiya Federasiyası Ali Sovetinin keçmiş sədri, G.V Plexanov adına Rusiya İqtisadiyyat Universitetinin Dünya İqtisadiyyatı kafedrasının müdiri, 30 ildən çox əvvəl baş verən hadisələri izləyən Ruslan Xasbulatova müraciət edib.
– İlin sonunda Belovejsk sazişinin denonsasiya oluna biləcəyi ilə bağlı xəbərlər tez-tez yayılır. Bu reallığa uyğundur?
– Belə deyim – bu, mənasızdır. Yaxşı, lap denonsasiya etdilər, bəs sonra? Əksinə, mənə elə gəlir ki, bu, müstəqil dövlətləri qıcıqlandıracaq, bu zaman onlar Moskvanın ilhaqa can atmağa çalışdığı barədə düşünə bilərlər. Belə addımlardan çəkinmək lazımdır. Əməkdaşlığı gücləndirmək, Rusiyanın ekspansionist planlarının olmadığına əmin olmaq və bunu sübut etmək lazımdır. Ağlabatan siyasi həyat belə olmalıdır.
– Ancaq buna baxmayaraq, SSRİ 2.0-ın yenidən yaradılması ideyası daima danışılır və rusiyalı kommunistlər çox fəaldırlar…
– …Kommunistlər özləri ölkəni xarabalığa çevirdilər, indi nəsə etmək istəyirlər! SSRİ-ni bərpa etmək mümkün deyil! Onda sovet sistemi var idi, güclü, mərkəzləşmiş Kommunist Partiyası var idi.
Yeri gəlmişkən, Lenin 1922-ci ildə respublikalara mümkün qədər çox səlahiyyətlər vermək, lakin partiyanın birliyini gücləndirmək lazım olduğunu demişdi. Bu məsələ 100 il əvvəl qoyulmuşdu. Stalin isə ancaq muxtariyyətdən danışırdı, amma onda respublikalar SSRİ-yə daxil olmazdı. Onları sadəcə əhəmiyyətli səlahiyyətlərə malik olmaları və bir çox sahələrdə müstəqil fəaliyyət göstərə bilmələri cəlb edirdi. Lenin hesab edirdi ki, partiyada dəmir nizam-intizam olmalıdır.
Bəs Mixail Qorbaçov (SSRİ-nin ilk və sonuncu prezidenti – red.) nə etdi? O, əslində ittifaq respublikalarının kommunist partiyalarına millətçilik mövqeyi tutmağa imkan verirdi. Və hər bir Kommunist Partiyası mərkəzə və onun göstərişlərinə tüpürərək milliləşdi. Bununla da SSRİ-nin dağılması başlandı. Təkrar edirəm, İttifaqı bərpa etmək mümkün deyil. Sovet, sosialist modeli, sol kommunist partiyasının rəhbərliyi var idi. İndi bu şərtlər sadəcə olaraq mövcud deyil. Həm də Rusiyada daim tənqid olunan ölkələrin uğurlarını üstələyən iqtisadi və sosial uğurlara ehtiyacımız var. Bu nailiyyətlər haradadır?
300 milyard dollar faktiki olaraq Qərbə təqdim edilib (Rusiya Federasiyasının valyuta ehtiyatlarının bir hissəsi tətbiq edilən sanksiyalara görə bloklanıb – red.). Onlar niyə orada saxlanmalıdır? Zavodları, fabrikləri inkişaf etdirmək lazım idi. Müəllimlərin maaşını iki-üç dəfə artırmaq mümkün idi, amma onları “dəmir əlcək”də saxlayırlar. Onlar pulu “Qobsek” kimi saxlayırlar (Onore de Balzak “Qobsek” povestində əsas xüsusiyyəti xəsislik olan, qocalıqda maniyaya çevrilən personajı göstərib – red.). Onlar əhalinin həyat səviyyəsini yüksəltdiklərinə görə təəssüflənirdilər.
Bütün bunların fonunda inteqrasiya ilə bağlı bütün söhbətlər boş şeydir. Əgər Rusiya xüsusilə ağlasığmaz neft sərvətləri fonunda Qərb ölkələrinin səviyyəsini üstələyən sosial siyasətini uğurla inkişaf etdirsə, digər ölkələr də yüksələrdi.
Bəs indi? Kasıblar yoxsullarla birləşməlidir və yoxsulluğun kvadratı alınmalıdır, başqa heç nə. Yəni, bunlar hazırkı vəziyyəti çox az dərk edən insanların mənasız düşüncələridir.
– Rusiyanın Ukraynadakı hərbi əməliyyatı (biz bilirik ki, siz bunu Rusiyada müharibə adlandıra bilməzsiniz) çoxları tərəfindən SSRİ 2.0-ı yaratmaq cəhdi kimi qiymətləndirildi.
– Bəli, belə qəbul etdilər. Və bu əməliyyat nə qədər uzanarsa, bu hekayə bir o qədər də eyni şəkildə qəbul ediləcək. Əgər planlaşdırıldığı kimi, bir həftəyə başa çatsaydı, vəziyyət başqa cür olardı. Nə qədər ki, hər şey uzanır, hər şey Kremlin ziyanına dəyişir, bu həm daxili, həm də xarici sferaya aiddir.
– Bəs sonda hərbi fəaliyyət nəyə gətirib çıxara bilər?
– Bilirsiniz, hər şey o qədər qeyri-müəyyəndir ki, proqnozlaşdırmaq çətindir. Zənnimcə, nə qədər tərifləsələr də, plana uyğun getdiyini iddia etsələr də, əməliyyatın səhv getdiyini deyə bilərik. Hansı planlı inkişafdan danışmaq olar? Üstəlik, gecikmə uzandıqca, Qərb Ukrayna rəhbərliyinə getdikcə daha çox yardım edir. Bunun sonunun necə olacağını təkcə Allah bilir.
– Həm də üçüncü dünya müharibəsinin, nüvə silahından istifadənin mümkün olduğuna dair təxminlər var …
– İraq olsun! Hərdən nüvə bombasından istifadə etmək lazım olduğunu deyən hər cür politoloqların açıqlamalarına qəzəblənirəm. Emosiyalara görə üzr istəyirəm, amma belə insanların, obrazlı desək, dillərini kəsmək lazımdır. Baxmayaraq ki, əlbəttə, hərbi əməliyyatlar zamanı hər şey ola bilər. Ona görə də bu hərbi əməliyyatı tez bir zamanda dayandırmaq lazımdır. Bəs necə? Şəxsən mən bilmirəm.
Nair Əliyev
