Azərbaycan Respublikası 30 ildən artıq bir müddətdə beynəlxalq hüququn fundamental prinsiplərinin, o cümlədən BMT Nizamnaməsinin açıq şəkildə pozulması ilə üz-üzə qalmışdır. Ermənistan Respublikası tərəfindən həyata keçirilən işğalçılıq siyasəti nəticəsində ölkəmizin beynəlxalq səviyyədə tanınmış əraziləri hərbi güc vasitəsilə zəbt edilmiş, həmin torpaqlarda azərbaycanlılara qarşı etnik təmizləmə siyasəti həyata keçirilmişdir. Bu müddət ərzində Ermənistan təkcə hərbi təcavüzlə kifayətlənməmiş, həm də işğal olunmuş ərazilərdə misli görünməmiş dağıntılar törətmiş, şəhər və kəndləri yerlə-yeksan etmiş, təbii sərvətlərimizi talamış, tarixi, mədəni və dini abidələrimizi məqsədyönlü şəkildə məhv etmişdir.
1992-ci ilin fevralında baş vermiş Xocalı soyqırımı bu vəhşiliyin və insanlıq əleyhinə törədilmiş cinayətlərin ən bariz nümunələrindən biridir. Bu qanlı hadisə nəticəsində yüzlərlə dinc azərbaycanlı – qadınlar, uşaqlar, yaşlılar amansızcasına qətlə yetirilmiş, yüzlərlə insan girov götürülərək işgəncələrə məruz qalmışdır. Bu faktlar təkcə Azərbaycanın deyil, eyni zamanda beynəlxalq ictimaiyyətin də diqqətinə çatdırılmış, müxtəlif beynəlxalq təşkilatlar və ölkələr tərəfindən pislənmişdir.
BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən qəbul edilmiş 822, 853, 874 və 884 saylı qətnamələr Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycanın işğal olunmuş bütün ərazilərindən dərhal və qeyd-şərtsiz çıxmasını tələb edirdi. Lakin bu qətnamələrə 30 ilə yaxın müddət ərzində əməl olunmadı, beynəlxalq hüquq mexanizmləri işğal faktını aradan qaldırmaq üçün yetərli təsir göstərə bilmədi. Danışıqlar prosesinin nəticəsiz qalması isə sübut etdi ki, sülh və diplomatik səylər yalnız qarşı tərəf konstruktiv mövqe sərgilədiyi halda uğurla nəticələnə bilər.
Bütün bu illər ərzində Azərbaycan dövləti öz ərazi bütövlüyünü bərpa etmək hüququnu saxlayaraq, sülh yolu ilə həllə üstünlük verməyə çalışdı. Lakin Ermənistanın qeyri-konstruktiv mövqeyi və təxribatları nəticəsində bu danışıqlar iflasa uğradı. Nəticədə Azərbaycan 2020-ci ildə hərbi-siyasi yolla ərazi bütövlüyünü bərpa etdi və regionda yeni reallıqlar yarandı.
Bugünkü mərhələdə əsas məqsəd sülhün və davamlı sabitliyin təmin olunması, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə bərpa və yenidənqurma işlərinin həyata keçirilməsi, məcburi köçkünlərin öz doğma yurdlarına qayıdışının təmin edilməsidir. Bununla yanaşı, Ermənistan tərəfindən törədilmiş hərbi cinayətlərə hüquqi qiymət verilməsi və ədalətin bərpası beynəlxalq ictimaiyyət qarşısında mühüm vəzifə olaraq qalır.
Rauf Salmanov
Saatlı rayon Heydər Əliyev Mərkəzinin əməkdaşı